U četvrtak, 18. maja od 19 sati u Klubu Doma omladine Beograda održaće se tribina “Teologija i arhitektura” u organizaciji Doma omladine Beograda, Instituta za studije kulture i hrišćanstva i Arhitektonskog fakulteta Univerziteta u Beogradu. Predavač će biti prof. dr Jelena Erdeljan, a moderator tribine mr Danijela Marković.
Crkva Svete Sofije (Premudrosti Božje) u Konstantinopolju, današnjem Istanbulu, predstavlja prekretnicu u razvoju hramovne arhitekture Istočnog Rimskog Carstva. Ranohrišćanska bazilika je ovde transformisana u nov tip hrama sa kupolom koji će služiti kao prototip za mnogobrojne hramove pravoslavne tradicije, ali i za gradnju islamskih sakralnih objekata u vreme Osmanskog carstva.
Istovremeno, Sveta Sofija sa Bosfora je predstavljala, u određenom smislu, konceptualnu (iako ne formalnu) rekreaciju jerusalimskog hrama i njegovog religijsko-političkog značaja u kontekstu obnove rimskog carstva pod carem Justinijanom.
Predavanje će se fokusirati na objašnjenje specifičnosti ovog tipa hrama te na veze, kako konceptualne tako i oblikovne, između arhitekture carigradske Svete Sofije i hrama Svetog Save u Beogradu.
JELENA ERDELJAN je redovni profesor na Odeljenju za istoriju umetnosti na Filozofskom fakultetu u Beogradu. U dva mandata obavljala je dužnost prodekana za nauku i međunarodnu saradnju na istom fakultetu. Osnivač je i prvi upravnik Centra za međunarodnu saradnju i odnose s javnošću Filozofskog fakulteta u Beogradu. Osnivač je upravnik Centra za studije jevrejske umetnosti i tradicije Filozofskog fakulteta u Beogradu i rukovodilac projekta međunarodne akademske radionice „Jevrejska umetnost i tradicija“ koja se od 2008. godine odvija na istom fakultetu.
Nosilac je ordena Kabaljera del Ladino koji dodeljuje Autoridad Nasionala del Ladino države Izrael i Moše David Gaon centar Ben Gurion Univerziteta u Negevu za izuzetan doprinos razvoju sefardskih studija. Usavršavala se na Univerzitetu u Konstancu, Nemačka, a držala predavanja po pozivu na univerzitetima u Konstancu, Rijeci, Prinstonu, Atini, Ben Gurion u Negevu i Bar Ilan u Tel Avivu. Pokretač je i urednik izdanja Menora. Zbornik radova. Član je redakcije Zbornika Narodnog muzeja u Beogradu, časopisa Zograf (Beograd), Zbornika Muzeja primenjene umetnosti (Beograd), Porphyra (Instituto Romeno di Cultura e Ricerca Umanistica di Venezia et al) i El Prezente. Journal for Sephardic Studies (Ben Gurion Univerzitet u Negevu).
Član je uređivačkog odbora edicije IKON izdavačke kuće BREPOLS. Član je Upravnog odbora Muzeja žrtava genocida, referentne ustanove kulture od nacionalnog značaja sa sedištem u Beogradu, i Upravnog odbora Arheološkog instituta u Beogradu. Autor je više desetina naučnih radova i šest knjiga, među kojima Srednjovekovni nadgrobni spomenici u oblasti Rasa (1996), Izabrana mesta.
Konstruisanje Novih Jerusalima kod pravoslavnih Slovena (2013), Mediteran i drugi svetovi. Pitanja vizuelne kulture, XI-XIII vek (2015), Chosen Places. Constructing New Jerusalems in Slavia Orthodoxa (2017), Balkan i Mediteran. Kulturni transfer i vizuelna kultura u srednjovekovno i rano moderno doba (2019) i Kralj Milutin i manastir Banjska (sa Vladom Stankovićem, 2021) i urednik zbornika radova TEXTS-INSCRIPTIONS-IMAGES, Art Readings, Thematic annual peer-reviewed edition in Art Studies in two volumes, 2016/vol. 1 – Old Art (sa E. Moutafov, BAN, Sofia 2017) i Migrations in Visual Art (The Pontes Academici Book Series, ed. by J. Erdeljan, M. Germ, I. Prijatelj Pavičić, M. Vicelja Matijašić, Beograd 2018).
************************************************************
Ciklus tribina Teologija i arhitektura upoznaje stručnu i širu javnost sa odnosom između sakralnog prostora, njegovih oblika i simboličkog značenja, i religijskih ideja i rituala. Ciklus obuhvata mediteranske i zapadne tradicije, uključujući antičku Grčku i Rim, judaizam, islam, hrišćanstvo, ali i moderne fenomene poput „sekularnih religija“ i njihovih (sekularno) sakralnih prostora, poput nacionalnih memorijala i slobodno-masonskih hramova. Pored upoznavanja sa specifičnostima religijskih ideja, rituala i arhitektonskih oblika u svakoj pojedinačnoj tradiciji, ciklus takođe ima za svrhu ukazivanje na kontinuitete koji postoje između tradicija koje formalno shvatamo kao različite; sveti prostori i njihova simbolika pružaju možda i najupečatljivije svedočanstvo o tim kontinuitetima.
